W związku zagrożeniem wywoływanym przez koronawirusa oraz związanymi z tym negatywnymi konsekwencjami dla gospodarki, Rada Polityki Pieniężnej podjęła decyzję o obniżeniu stopy referencyjnej NBP o 0,5 pkt. proc. W konsekwencji, od 18 marca 2020 stopa referencyjna NBP wynosi 1%. Zmiana stopy referencyjnej może mieć pośrednio negatywny wpływ na rozliczenia PIT i CIT.
Stopa referencyjna NBP wpływa na wysokość odsetek maksymalnych
Obniżenie stopy referencyjnej NBP ma wpływ na poziom odsetek maksymalnych wynikających z Kodeksu cywilnego (KC). Zgodnie z art. 359 § 21 KC maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Z kolei odsetki ustawowe równe są sumie stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych (art. 359 § 2 KC).
Biorąc pod uwagę powyższe, obniżenie przez Radę stopy referencyjnej NBP do poziomu 1% powoduje, iż poziom odsetek maksymalnych został obniżony z 10% do 9%.
Wysokość odsetek maksymalnych może mieć wpływ na koszty uzyskania przychodów
KC przewiduje, że jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne (art. 359 § 22 KC). Jednocześnie postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych (także w razie dokonania wyboru prawa obcego). W takim przypadku stosuje się przepisy KC (359 § 22 KC).
Na podstawie ww. regulacji organy podatkowe mogą twierdzić, iż w miejsce postanowień zawartej przez podatnika umowy pożyczki (kredytu), przewidującej odsetki w wysokości przewyższającej odsetki maksymalne, powinny mieć zastosowanie przepisy KC. W konsekwencji pożyczkobiorca (podatnik) zobowiązany jest do zapłaty odsetek jedynie do wysokości odsetek maksymalnych, a zapłata odsetek w wysokości wyższej, powinna być rozpatrywana jako niezgodna z obowiązującymi przepisami prawa i jako taka nie może być rozpatrywana w kategoriach kosztowych.
Obniżenie przez Radę Polityki Pieniężnej stopy referencyjnej NBP powoduje zatem, iż obecnie wypłata odsetek od umów pożyczek (kredytów) przewidujących oprocentowanie kapitału na poziomie wyższym niż 9%, może przynieść nieefektywność podatkową, powodowaną brakiem możliwości rozpoznania kosztów podatkowych w pełnej wysokości. Ograniczenie to może dotyczyć wielu form prawnych finansowania dłużnego (pożyczki, kredyty, obligacje). Jednocześnie należy zwrócić uwagę na istotę odsetek, które w świetle orzecznictwa muszą być obliczane za pomocą stopy procentowej w i stosunku do kapitału posiadanego w określonym czasie. Organy podatkowe mogą zatem uznać za odsetki wszelkie formy wynagrodzenia wypłacane na rzecz pożyczkodawcy, jeżeli są obliczane we wskazany wyżej sposób (nawet jeżeli w świetle zawartej umowy, nie są nazwane odsetkami).
Autor: Rafał Dubiel, Senior Consultant