Schematy podatkowe (MDR) wobec tajemnicy zawodowej – interpretacja ogólna MF

Ostatnie miesiące przyniosły rozstrzygnięcia problemów prawnych istotnych dla raportowania schematów podatkowych (MDR). Dość powiedzieć, że przepisy dotyczące raportowania MDR nie tylko angażowały Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (C-694/20, C-623/22) oraz polski Trybunał Konstytucyjny (K 13/20), ale stały się przede wszystkim przedmiotem dwóch interpretacji ogólnych Ministra Finansów. Wydana na tym tle interpretacja ogólna przez Ministra Finansów z dnia 5 marca 2025 r. nr DTS5.8092.2.2025, ma praktyczne znaczenie dla raportowania schematów podatkowych oraz określi kierunek zmian w prawie w ramach planowanej nowelizacji.

Raportowanie schematów podatkowych: promotor, wspomagający a prawo do tajemnicy zawodowej

Praktycznie od początku obowiązywania przepisów regulujących obowiązki korzystającego, wspomagającego i promotora w zakresie raportowania MDR przedmiotem kontrowersji pozostawało zagadnienie relacji obowiązku raportowania schematów podatkowych oraz tajemnicy zawodowej. Przykładowo, w rozumieniu nadanym pojęciu „promotora” przez dyrektywę DAC6 (dyrektywa Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych) i polską Ordynację podatkową promotorami schematów podatkowych mogą zostać uznane przede wszystkim podmioty świadczące usługi w zakresie doradztwa prawnego i podatkowego: radcowie prawni, adwokaci i doradcy podatkowi. Na tym tle pojawił się wyraźny konflikt zasad – z jednej strony promotor (np. doradca podatkowy) jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty i informacje, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu (art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2117), z drugiej zaś – ciążył na nim obowiązek raportowania właściwym organom schematów podatkowych, które przygotował na rzecz klienta (korzystającego).

Schematy podatkowe i tajemnica zawodowa w orzecznictwie TSUE (C-694/20, C-623/22)

Przełomowe znaczenie w kontekście stosowania tajemnicy zawodowej miały dwa niedawne wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: C-694/20 z 8 grudnia 2022 r. i C-623/22 z 29 lipca 2024 r. TSUE orzekł w nich niezgodność z art. 7 Karty praw podstawowych przepisów prawa wtórnego nakładających na promotorów wykonujących zawody, w których obowiązuje tajemnica zawodowa, do powiadomienia każdego innego pośrednika, który nie jest jego klientem, o ciążących na nim obowiązkach zgłoszeniowych. Należy przy tym podkreślić, że te orzeczenia dotyczą zasadniczo przedstawicieli tych zawodów objętych tajemnicą, którzy uprawnieni są do reprezentowania klientów przed sądami. Praktyczne znaczenie linii orzeczniczej TSUE – w pewnym uproszczeniu – polega więc na doprecyzowaniu listy zawodów, których przedstawiciele są uprawnieni do zastąpienia obowiązku raportowania schematu podatkowego obowiązkiem powiadomienia innych podmiotów o konieczności takiego zaraportowania do administracji skarbowej.

Raportowanie schematów podatkowych w świetle interpretacji  ogólnej  (DTS5.8092.2.2025)

W związku z nową linię orzeczniczą TSUE i uchwaleniem dyrektywy Rady (UE) 2023/2226  z dnia 17 października 2023 r. (tzw. DAC8) TSUE Minister Finansów zdecydował się na wydanie interpretacji ogólnej (DTS5.8092.2.2025). Minister Finansów, oceniając skutki wyroków TSUE na gruncie polskich przepisów o raportowaniu schematów podatkowych i tajemnicy zawodowej w niektórych zawodach regulowanych, dostrzegł podobieństwo uprawnień  radców prawnych, adwokatów, doradców podatkowych i rzeczników patentowych – w zakresie reprezentacji ich klientów przed sądami. W związku z tym organ uznał, że:

na gruncie krajowych regulacji w odniesieniu do działu III rozdziału 11a Ordynacji podatkowej (Informacje o schematach podatkowych), wyrok TSUE należy rozumieć w ten sposób, że doradcy podatkowemu oraz rzecznikowi patentowemu, na takich samych zasadach jak adwokatowi oraz radcy prawnemu przysługuje uprawnienie związane z prawnie chronioną tajemnicą zawodową, co w konsekwencji oznacza zastąpienie obowiązku raportowania schematu podatkowego do Szefa KAS obowiązkiem powiadomienia innych podmiotów o konieczności takiego zaraportowania.

Jak zatem wynika z omawianej interpretacji ogólnej, zwolnienie z obowiązku raportowania schematu podatkowego nie obejmuje podmiotów, które nie są uprawnione do reprezentowania klientów przed sądami. Zwolnienie to nie dotyczy ponadto schematów podatkowych standaryzowanych (ex lege wyłączonych z tajemnicy zawodowej).

Obowiązki korzystającego w zakresie raportowania schematów podatkowych (MDR-1)

Ponieważ omawiana interpretacja ogólna zwalnia z raportowania schematów podatkowych szeroką kategorię podmiotów świadczących usługi prawne lub podatkowe, podatnicy – w terminologii przepisów o MDR: „korzystający” – nie powinni zapominać o własnych obowiązkach związanych z raportowaniem MDR. Przypomnijmy zatem, że – jak stanowi art. 86a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej – przez „korzystającego” rozumie się osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której udostępniane jest lub u której wdrażane jest uzgodnienie, lub która jest przygotowana do wdrożenia uzgodnienia lub dokonała czynności służącej wdrożeniu takiego uzgodnienia. W obecnym stanie prawnym korzystający jest obowiązany do raportowania schematu podatkowego transgranicznego (złożenia formularza MDR-1), jeżeli:

1. schemat podatkowy nie miał promotora,
2. obowiązku raportowania schematu podatkowego nie dopełnił sam promotor,
3. promotor nie poinformował korzystającego o nadanym danemu schematowi Numerze Schematu Podatkowego (NSP),
4. korzystający nie zwolnił promotora z obowiązku zachowania tajemnicy.

Jeśli obowiązek raportowania schematu podatkowego ciąży na korzystającym, zgodnie z art. 86c § 1 Ordynacji podatkowej korzystający przekazuje Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informację o schemacie podatkowym w terminie 30 dni od dnia następującego po udostępnieniu mu schematu podatkowego, przygotowaniu przez niego schematu podatkowego do wdrożenia lub od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu podatkowego przez korzystającego, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej.

Zmiany w przepisach o raportowaniu schematów podatkowych

Wydanie interpretacji ogólnej resort finansów postrzega jako rozwiązanie tymczasowe. Ugruntowująca się linia orzecznicza TSUE i dyrektywa DAC8 skłoniły resort finansów do zainicjowania prac legislacyjnych nad nowelizacją przepisów regulujących raportowania schematów podatkowych. Wśród proponowanych zmian znajdziemy zastąpienie obowiązku raportowania schematów podatkowych Szefowi KAS przez promotorów będących adwokatami, radcami prawnymi, doradcami podatkowymi lub rzecznikami patentowymi wymogiem poinformowania przez nich własnych klientów (korzystających) o konieczności złożenia informacji o schematach podatkowych Szefowi KAS. Przyjęcie projektu (UD196) przez Radę Ministrów może nastąpić jeszcze w drugim kwartale 2025 r.

Autor: